13 juli 2024, de werkweek van onze ambassadeur

Door de ambassade werd ik verzocht om de wekelijkse updates van onze ambassadeur in Frankrijk; Jan Versteeg, onder uw aandacht te brengen. Aan dat verzoek kom ik graag tegemoet, de verslagen van onze ambassadeur zijn informatief voor Nederlanders in Frankrijk en prettig leesbaar.

Veel leesplezier!

Zetels, speurhonden en plastic soep

De werkweek begon dit keer al op zondagavond, met de verkiezingsuitslagen voor de Assemblée Nationale. Na een spannende flitscampagne volgde een evenzeer verrassende verkiezingsuitslag. De grote overwinning die was voorspeld voor de lijstverbinding van Rassemblement National en een aantal Republikeinen bleef uit, de stroming geleid door Marine le Pen en Jordan Bardella werd derde. Opmerkelijk genoeg werd de groep linkse partijen, die samen optrok onder de naam Nouveau Front Populaire, de grootste met 180 zetels. Macrons Ensemble is de tweede groep, met 159 zetels.

Even tussen haakjes: voor ons wat verwarrend is dat er bij de bespreking van de uitslagen zowel naar individuele partijen, als naar politieke groepen (combinaties van diezelfde partijen) wordt gekeken. Versimpelde versie: op links werkten dit keer onder de vlag NFP vier partijen samen: La France Insoumise (LFI, Mélenchon), de Parti Socialiste (PS, Faure), de Groenen (EELV, Tondelier) en de communisten (PCF, Roussel); in het midden was er Ensemble, samengesteld uit Renaissance (Macron/Attal), MoDem (Bayrou) en Horizons (Philippe) en op uiterst rechts de lijstverbinding van Rassemblement National (Le Pen/Bardella) en het deel van de Republikeinse Partij dat trouw is aan Eric Ciotti. Daarnaast was er op rechts nog de rest van Les Républicains (LR, Wauquiez), inmiddels omgedoopt tot ‘La Droite Republicaine’, die zich nadrukkelijk niet bij een van de drie blokken aansluiten.

De president moet nu een premier benoemen die voldoende steun in het parlement heeft. Normaal gaat dat in Frankrijk vlot, maar nu zou het best eens even kunnen gaan duren. Want geen van de drie blokken heeft een absolute meerderheid in de uit 577 leden bestaande Assemblée Nationale (‘Tweede Kamer’) heeft, of komt daar zelfs maar bij in de buurt. Er is in de Vijfde Republiek (sinds 1958) geen traditie van coalitievorming tussen verschillende stromingen. Normaal wint óf rechts, óf links. En de laatste twee keer won het midden. Een voor Nederlanders bijzonder verschijnsel is dat in Frankrijk de term ‘relatieve meerderheid’ wordt gehanteerd. Daarmee wordt bedoeld de partij, of groep van partijen, die na de verkiezingen het grootste is, maar niet aan de voor een absolute meerderheid van 289 zetels komt. De kabinetten van de ‘macronistische’ premiers Borne en Attal die sinds 2022 het land hebben bestuurd, steunden op zo’n relatieve meerderheid van 240 zetels. Om wetten aangenomen te krijgen, of moties van wantrouwen te overleven, had de regering dus ook altijd een veertigtal stemmen van andere partijen nodig. U weet dat dit lang niet altijd makkelijk was en dat er soms noodgrepen werden toegepast.

Na deze verkiezingen heeft de grootste groep, de ‘relatieve meerderheid’, echter maar ongeveer 180 zetels, en is dus ver verwijderd van de 289 stemmen die nodig zijn om in het parlement iets gedaan te krijgen of te voorkomen. In Nederland zijn we eraan gewend dat partijen na de verkiezingen hun toon matigen, omdat ze weten dat er een proces moet beginnen van coalitievorming. In Frankrijk is men het anders gewend. LFI-leider Mélenchon kwam vijf minuten na sluiting van de stembussen op TV met de boodschap dat het linkse blok NFP nu ging regeren en zonder compromissen haar programma ging uitvoeren, en dat het afgelopen was met Ensemble, om maar niet te spreken van RN. Zijn bondgenoten probeerden dit wat te nuanceren, en de andere partijen riepen meteen dat ze nooit een regering met LFI zouden gaan steunen. Niet meteen sprake van toenadering tussen de blokken, dus.

De president heeft daarom een ingewikkelde puzzel voor zich liggen. Om in die beeldspraak te blijven: hij wacht eerst even totdat alle stukjes zijn omgedraaid en gesorteerd. En misschien wordt er nog wat met de doos geschud. Op woensdag gaf Macron (die rechtstreeks is gekozen en normaal gesproken tot 2027 aanblijft) in een brief aan alle Fransen zijn reactie op de verkiezingen. Ik las daarin een oproep aan alle gematigde partijen om te gaan zoeken naar samenwerking. Maar anderen zien het eerder als een poging van de president om de verkiezingsoverwinning van links te ontkennen en een manier te vinden voor zijn partij om door te regeren.

Wat gebeurt er nu met de oude regering? Premier Attal bood maandag zijn ontslag aan, maar zijn regering blijft voorlopig nog even aan, totdat er een nieuwe regering is gevonden. Dit om de lopende zaken te regelen, en voor de stabiliteit van het land, met het oog op de Olympische Spelen. Het lijkt wat dat betreft een beetje op de Nederlandse demissionaire regering.

Door deze politieke opwinding, en terwijl de Tour nog door het land dendert en veel mensen nog moeten bijkomen van het verloop van de halve finales van het EK voetbal, zou je haast vergeten dat de Olympische Spelen nu echt voor de deur staan. Ook op het gebied van veiligheid beginnen alle eindjes nu bij elkaar te komen. Zo is er vanaf deze week een ploeg Nederlandse speurhonden (en natuurlijk hun begeleiders) van het ministerie van Defensie in Parijs, om te helpen bij het zoeken naar verdachte voorwerpen tijdens de Olympische Spelen. De speurhonden worden onder meer ingezet om het Olympische dorp uit te kammen. Daarnaast had ik vanmorgen de commandanten op bezoek van de ruiters die de Nederlandse Marechaussee beschikbaar stelt aan de Franse overheid om te helpen bij het handhaven van de openbare orde en veiligheid.

Dit is wel bijzonder aan het werk op een ambassade: alle gebieden waar de overheid aan te pas komt, kunnen de revue passeren. Zo werden collega’s getrakteerd op een demonstratie waarbij de speurhonden ons kantoor afkamden op zoek naar verstopte voorwerpen. Indrukwekkend om te zien hoe goed deze speurende viervoeters zijn afgericht.

Het is een vreemde zomer, want terwijl alle collega’s nu terugkomen van vakantie voor de Spelen, is het ook het seizoen waarin diplomaten traditiegetrouw van post wisselen, en we vertrekkende collega’s uitzwaaien. Normaal gebeurt dit in alle rust, en nu tijdens grote drukte. Dit jaar gaan we afscheid nemen van een paar van onze beste krachten, maar ook met het vooruitzicht dat er weer nieuwe talenten voor in de plaats komen. Een van die mensen is Jan Terstegen – bijna mijn naamgenoot! Jan is tot deze zomer onze Justitieraad, en was verantwoordelijk voor de contacten op het gebied van Justitie en Binnenlandse Zaken (omdat politie in Frankrijk onder Binnenlandse Zaken valt en in Nederland onder Justitie en Veiligheid).

Jan is een geliefde collega, die zich kenmerkte door zijn scherpte en zijn brede interesse in de Franse rechtsstaat en de Franse politiek. Hij heeft op allerlei terreinen bijgedragen aan een betere begrip en een betere samenwerking. Ik noem als voorbeeld de bestrijding van de georganiseerde misdaad. Een bij uitstek internationaal probleem, dat alleen kan worden aangepakt door samenwerking met Europese bondgenoten, met speciale aandacht voor de havengebieden bij de Noordzee en het Kanaal.

Over het Kanaal gesproken, wist u dat Merijn Tinga het Kanaal is overgestoken op een surfboard, deels gemaakt van plastic afval? Merijn heeft als bijnaam de Plastic Soup Surfer, en zet zich al bijna tien jaar in voor het verminderen van zwerfafval en tegen het gebruik van weggooiplastic, dat uiteindelijk in de rivieren en de zee beland. Om hier aandacht voor te vragen, voer hij van Londen naar Parijs op een surfboard: het kanaal over als windsurfer en dan tegen de stroom de Seine op als supper. In totaal meer dan 800 kilometer. Mijn collega in Londen, Karel van Oosterom, heeft hem daar uitgezwaaid, ik mocht hem hier verwelkomen. Omdat ik sinds mijn twaalfde een belangrijk deel van mijn vrije tijd op surfplanken heb doorgebracht, kon ik de verleiding niet weerstaan om een stukje met hem mee te paddelen. Het is mooi dat een landgenoot op een positieve en optimistische manier aandacht vraagt voor een serieus probleem.

Zondag is het ‘Quatorze juillet’, een week later de finish van de Tour de France, allebei niet op de gebruikelijke plek, omdat de Champs-Elysées al gereed zijn gemaakt voor de Spelen. Het defilé van de nationale feestdag is dit keer op de Avenue Foch, de aankomst van de Tour nog verder weg. Voor het eerst in zijn 111-jarige bestaan, eindigt de ronde niet in Parijs, maar op de beroemde Promenade des Anglais in Nice. En zo zijn we toch echt wel in het zomerseizoen aangekomen. Ik hoop dat u er ook van gaat genieten.

Jan Versteeg