10 juni 2024, de werkweek van onze ambassadeur

Door de ambassade werd ik verzocht om de wekelijkse updates van onze ambassadeur in Frankrijk; Jan Versteeg, onder uw aandacht te brengen. Aan dat verzoek kom ik graag tegemoet, de verslagen van onze ambassadeur zijn informatief voor Nederlanders in Frankrijk en prettig leesbaar.

Veel leesplezier!

Te water en naar de stembus

Misschien herkent u het gevoel van verbazing, als u terugkijkt op de week en ziet wat er allemaal binnen zo’n kort tijdsbestek kan gebeuren. Het leidt tot een wat langere update, maar daar staat tegenover dat ik de komende weken zeer waarschijnlijk minder van me zal laten horen.

Afgelopen week stond natuurlijk in het teken van D-Day en de Europese Verkiezingen, maar in Frankrijk is juni ook de Pride Month. Daarnaast gaan de voorbereidingen voor de Olympische Spelen richting hun hoogtepunt. In dat kader organiseerden we vorige week maandag een ronde tafelgesprek over LGBTI+ en topsport – met onder meer de Franse ambassadeur voor Sport, Samuel Ducroquet, de Franse schermster Sarah Daninthe en de Nederlandse Paralympische zwemmer Querijn Hensen. Er ontvouwde zich een boeiende uitwisseling van ervaringen van LGBTI+ topsporters – in sommige sporten zijn er nog forse taboes. De kunst is om over dit soort heikele, en ook persoonlijke thema’s echt in gesprek te raken, begrip voor elkaar is dan niet meer ver weg.

Van heel andere orde was het gesprek dat ik diezelfde middag had, met oud-premier Alain Juppé. De afspraak was een ‘bijproduct’ van het bezoek dat ik vorige week aan Bordeaux bracht. De heer Juppé was namelijk lange tijd burgemeester van Bordeaux. In de jaren ’90 was hij op nationaal niveau de onmisbare rechterhand van president Jacques Chirac, zeker tijdens zijn eerste regering. Juppé werd gezien als het politieke brein van Chirac, en heeft daarna zelf nog een lange politieke carrière gehad, waarbij hij net naast de presidentskandidatuur greep voor Les Républicains. Dat was in 2017. Inmiddels is Juppé lid van de Conseil Constitutionnel, de raad die beoordeelt of de Franse grondwet goed wordt nageleefd, en ook controleert of verkiezingen eerlijk verlopen.

We spraken onder meer de politieke situatie in Frankrijk en Nederland – Juppé was benieuwd hoe de Nederlandse regering eruit komt te zien. Daarnaast gaf hij een vooruitblik op de Europese Verkiezingen, en hadden we het over de vraag of die verkiezingen hun weerslag zullen hebben op de landelijke politiek in Frankrijk. Verder spraken we uitgebreid over de geschiedenis en de rol van de Conseil Constitutionnel, ook omdat er in Nederland sinds enige tijd discussie is over ‘constitutionele toetsing’. Artikel 120 van onze Grondwet verbiedt dat rechters een oordeel vellen of een bepaalde wet in overeenstemming is met de Grondwet. Het idee daarachter is dat de rechter zich niet boven de wetgever (het parlement) mag stellen. Maar de stemmen dat zo’n constitutionele toets in bepaalde gevallen nuttig kan zijn, zijn de laatste jaren luider geworden. Ook in het Hoofdlijnenakkoord van PVV, VVD, NSC en BBB komt het onderwerp aan de orde.

Min of meer toevallig had ik de avond erop een hoge delegatie uit Nederland te eten die precies over dat onderwerp kwam praten met alle Franse instanties die bij de constitutionele toetsing een rol spelen. Bij het diner spraken ze met twee leden van de Franse Raad van State, waaronder mijn vriend Fabien Raynaud, waarmee ik vroeger veel samengewerkt heb. Erg nuttig om de Franse ervaring over dit onderwerp af te tappen, zodat aan het nieuwe kabinet een goed onderbouwd voorstel kan worden voorgelegd. En zelf heb ik er ook weer veel van geleerd. Ik weet niet hoe het u vergaat, maar ik heb jarenlang nauwelijks nagedacht over de grondwet en de verhoudingen tussen belangrijke staatsinstellingen. Maar tegenwoordig zijn die onderwerpen het gesprek van de dag.

Maandagavond had ik nog zo’n moment. We hadden een diner georganiseerd met de CEO van ING, Steven van Rijswijk en de voormalige Franse minister voor de Ecologische Transitie, Barbara Pompili. U zult denken: ‘een wonderlijke combinatie’. Maar het is minder gek dan het lijkt. ING richt zich steeds meer op het financieren van bedrijven die bezig zijn hun bedrijfsvoering te verduurzamen. Daar zit een stuk idealisme bij, maar het is zeker ook een zakelijke keuze. Veel bedrijven zien in dat ze ‘groener’ moeten worden om te overleven. Daar zijn investeringen voor nodig, die - de kost gaat voor de baat uit – later geld gaan opleveren. Er was dan ook veel belangstelling bij de topmensen van belangrijke Franse bedrijven om bij dit diner met ING aan te schuiven. Dus weer zo’n actueel thema aan onze eettafel.

Ik zal zo nog iets meer schrijven over de Europese Verkiezingen, maar het hoogtepunt van afgelopen week was toch echt de 80ste herdenking 6 juni 1944: de landing van de geallieerden op het Europese continent. D-Day.
Het zal u niet zijn ontgaan: tachtig jaar geleden bestormden duizenden en duizenden geallieerde soldaten de Normandische stranden, om ons te bevrijden van het regime van de nazi’s. Dit jaar – 80 jaar is een belangrijk kroonjaar – werd er een grote internationale herdenking georganiseerd, met onder meer president Macron, president Biden, koning Charles III van Engeland en vanuit Nederland Koning Willem-Alexander en Koningin Máxima, en minister-president Mark Rutte en minister van Defensie Kajsa Ollongren. Ook de Oekraïense president Zelenski was op Omaha Beach. Hij kreeg een lange staande ovatie en iedereen voelde dat die ook bedoeld was voor de mannen en vrouwen die nu al twee jaar lang in de loopgraven vechten om Rusland tegen te houden.

Vanuit Nederland was de veteraan Max Wolff meegevlogen met regeringstoestel. Tachtig jaar geleden kwam hij aan land op Arromanches, met de prinses Irene Brigade. Wolff is de laatste Nederlandse veteraan die nog naar Normandië kan afreizen, en misschien symboliseert hij daarom de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog. Langzaam maar zeker verdwijnen de ooggetuigen en gaat levende herinnering over in geschiedenis. Daar moest ik aan denken toen Max Wolff tijdens de plechtigheid onder luid applaus een herdenkingskrans legde bij het oorlogsmonument in Arromanches. Het herinnerde me aan de moed die het heeft gevergd van al die soldaten om voor Europa te vechten, en het belang dat we dit niet vergeten.

Het wordt ook niet vergeten, is mijn stellige indruk – op de Normandische stranden was er grote belangstelling van publiek bij de herdenkingsceremonies, maar ook op de stranden. Uit Amerika, Engeland en Canada, maar ik hoorde ook veel Nederlands.

Nederland en Arromanches hebben al tachtig jaar een bijzondere band. Dat is grotendeels te danken aan het 17de Pantserinfanteriebataljon Garderegiment Fuseliers Prinses Irene, het regiment dat historisch is voortgekomen uit de Prinses Irene Brigade. Op het strand van Arromanches verwelkomen ze ieder jaar de nieuwe lichting rekruten, traditioneel gaat dat met de uitreiking van het Invasiekoord – een oranje-blauw koord aan het uniform. Tot voor kort gebeurde dit door veteranen uit de Tweede Wereldoorlog, nu door militairen met het Draaginsigne gewonden. Dat zijn wapenbroeders die gewond zijn geraakt tijdens militaire operaties of vredesmissies. Want het regiment werd ook na de oorlog meermaals ingezet in crisisgebieden, waaronder Afghanistan.

Uit eerbied voor de militairen die in 1944 aan land gingen bij Arromanches, gaan nieuwe leden van het regiment ieder jaar de zee in, om hun koord nat te maken. Dit jaar kreeg ik het aanbod om deel te nemen aan deze traditie en in vol ornaat de zee in te rennen. Oud-fuselier Majoor Marco Kroon, die vanwege zijn moedige optreden in Afghanistan de zeer zeldzame Militaire Willemsorde mag dragen, en de luitenant-generaal der mariniers Frank van Sprang, deelden dit genoegen. Het was heel bijzonder mee te mogen doen en te beleven hoe groot het ‘esprit de corps’ is.

Over ‘esprit de corps’ gesproken; een groot compliment is op zijn plaats voor de ambassadecollega’s die, onder leiding van overste Jeroen Franssen van de Defensie-afdeling, de Nederlandse deelname aan de herdenkingen hebben begeleid.

Dan nog de Europese Verkiezingen en – surprise! – de Franse verkiezingen. In Nederland werd donderdag gestemd, in Frankrijk op zondag. Gisteren vanaf 23 uur werden de uitslagen bekend gemaakt. Op Europees niveau was er een verschuiving naar rechts, hoewel het niet de aardverschuiving was die sommigen voorspelden. Ook in Nederland waren de verschuivingen minder uitgesproken dan velen verwachtten, waarbij de lage opkomst waarschijnlijk een deel van de verklaring is. Maar in Frankrijk gebeurde wat de peilingen hadden voorspeld: de partij Rassemblement National van Marine Le Pen boekte een monsterzege en werd meer dan dubbel zo groot als de partij van president Macron. Daarop verraste de president vriend en vijand door een ontbinding van de Assemblée Nationale (de Franse Tweede Kamer) uit te schrijven.

Op 30 juni en 7 juli gaat Frankrijk dus opnieuw naar de stembus. De parlementsverkiezingen zijn niet proportioneel, zoals de Nederlandse en Europese verkiezingen, maar gaan volgens een districtenstelsel. In 577 districten (‘circonscriptions’) brengen mensen hun stem uit op een ‘lokale’ kandidaatparlementariër. Als in de eerste ronde een kandidaat in zijn of haar regio meer dan 50% van de stemmen krijgt, is die meteen gekozen. Zo niet, dan gaan de kandidaten die minimaal 12,5 procent hebben behaald door naar de tweede ronde, waarna degene met de meeste stemmen de ‘circonscription’ in het parlement zal vertegenwoordigen.

Pas op 7 juli zijn alle 577 leden van de Assemblée Nationale bekend, en weet de president of hij opnieuw een coalitie kan gaan bouwen rondom zijn eigen partij, of dat hij te maken krijgt met kabinet onder leiding van Rassemblement National. De president blijft aan, hij is rechtstreeks gekozen met een mandaat tot 2027. In de Franse recente geschiedenis is ‘cohabitatie’, d.w.z. bestuur door een president van de ene kleur en een kabinet (premier plus ministers) van een andere kleur, meerdere malen voorgekomen. Hoe het uit zou pakken met de ‘kleurcombinatie’ die op basis van de uitslag van de EP-verkiezingen waarschijnlijk lijkt, zullen we moeten afwachten.

Voor het ambassadeteam betekent dit alles weer werk aan de winkel. We proberen Den Haag zo goed mogelijk te informeren over de context, over de ontwikkelingen ‘op de grond’ en over de mogelijke consequenties voor de samenwerking tussen Nederland en Frankrijk, ook op Europese onderwerpen. Zelf werd ik door het nieuws verrast terwijl ik net was aangekomen op mijn vakantie-adres: het plan was een vroege zomervakantie, zodat we tijdens de Olympische en Paralympische Spelen op volle sterkte zijn. Helemaal afkoppelen is er onder deze omstandigheden niet bij, maar ik zal de komende weken op Facebook wel minder zichtbaar zijn. Ik wens u een goede voorzomer (al lijkt het er in Nederland nog niet zo op…)!

Jan Versteeg