Wereldhoofdstad van de straatkunst

Het klinkt raar maar Parijs is de wereldhoofdstad van de straatkunst. Nergens ter wereld is het aantal kunstenaars hoger. Geschat wordt dat urban art of street art alleen al goed is in Frankrijk voor een omzet van zo’n slordige 200 miljoen euro per jaar. Urban art kreeg zo rond mei 1968 bekendheid in Frankrijk. De periode bekend van de studentenopstand, de Parijse studentenrevolte genaamd. Maar de beweging is 'officieel' in de vroege jaren 1980, onder invloed van onder meer de modeontwerpster Agnès B tot volle bloei gekomen. Met steun van het Franse Ministerie van Cultuur werd zelfs in oktober 2018 de Federatie van Stedelijke Kunst, ‘La Fédération de l'Art Urbain', opgericht om kunstenaars, amateurs, organisaties en professionals die werkzaam zijn in stedelijke kunst samen te brengen. De federatie stelt zich tot doel om de stedelijke kunst in Frankrijk te ondersteunen en te promoten, de zichtbaarheid en erkenning ervan als kunstvorm te vergroten en de culturele waarde ervan te documenteren.

 

In Parijs vindt je op onverwachte plaatsen vaak prachtige 'urban art pieces' die zonder dat wij het weten, zijn aangebracht door wereldberoemde kunstenaars, waaronder: Jean-Michel Basquiat, Cope 2 (zijn echte naam is Fernando Carlo) Banksy, Shepard Fairey, Jef Aerosol, Speedy Graphito en Rero. Vandaag de dag wordt street art gezien als kunst, gevoed door grote retrospectieven in het Londense Tate Modern, het Los Angeles Museum of Contempory Art, het Palais de Tokyo en zelfs in het Grand Palais, waar in 2009 de befaamde tentoonstelling T.A.G. (Tag and Graff) werd georganiseerd door de Franse collectioneur van street art, Alain Dominique Gallizia. Gallizia is een gevierd Frans architect, woont en werkt in Paris-Boulogne, en een gepassioneerd verzamelaar van graffiti-kunst. T.A.G. toonde 300 werken van meer dan 150 graffitikunstenaars uit de gehele wereld. De tentoonstelling werd georganiseerd onder het beschermheerschap van Christine Albanel, de toenmalige minister van Cultuur en Communicatie. Het is dan ook geen wonder dat de grootste en beste galeries gespecialiseerd in street art te vinden zijn in Parijs, waaronder Galerie Perrotin (3e), Galerie du Jour (4^e, eigendom van Agnès B) Galerie Jerôme de Noirmont (8e), Galerie Itinerrance (13e) en La Fab (13e en eveneens eigendom van Agnès B) en Art 42 (17^e).

 

Werk van Axel-Théo Clémenti, Claks One, graffiti artist

Het Parijse veilinghuis Artcurial was het eerste in de wereld om een veiling te houden uitsluitend gewijd aan street art. Niet zo gek, aangezien een werk van de Britse graffiti kunstenaar 'Banksy,' gemaakt samen met Damien Hirst, de lieve som van $ 1,9miljoen op bracht. Een ander werk van Banksy werd legaal uitgesneden uit een muur door de eigenaren van een Londens pand en geveild in London voor de som van $ 1,1 miljoen. En op 24 juni 2018 werd de nooddeur van het Bataclan theater in de nacht compleet uit zijn hengsels getild. Oorzaak; de nooddeur was voorzien van een gestencilde muurschildering van Banksy, een beeld van een in rouw gesluierde vrouw als ode aan de slachtoffers van de november 2015 aanslagen in Parijs. Gelukkig werd het kunstwerk afgelopen in de zomer van 2021 onbeschadigd teruggevonden in een boerderij in Italië.

 

Origineel van Banksy op de nooddeur van het Bataclan theater

En dan het verhaal dat nog steeds vers in ons geheugen staat gegrift: Je koopt een beroemd kunstwerk op de vermaarde ‘Sotheby's Contemporary Art Evening Sale’, en nog geen seconde later verdwijnt je net aangekochte schilderij voor de ogen van alle aanwezigen in snippers door een shredder. Dag kunst, dag schilderij. Het schilderij, een portret van een meisje dat reikt naar een felrode hartvormige ballon, gemaakt door de wereldberoemde en nog steeds mysterieuze Banksy (het pseudoniem van de Britse kunstenaar Robin Gunningham – let wel dit is nooit officieel bevestigd). Tijdens de veiling werd een winnend bod van ruim 1 miljoen Engelse ponden telefonisch doorgegeven, ver boven de geschatte pre-veiling van 300.000 pond. Maar net nadat de hamer was gevallen, werd het schilderij gedeeltelijk versnipperd, vermoedelijk door een op afstand geactiveerd mechanisme binnen het frame. Het beroemde werk verscheen hierdoor in reepjes uit de bodem van het schilderij. 

In deze blog neem ik je mee langs verschillende plekken in Parijs waar je kunt genieten van urban art en vertel ik je over bijzondere initiatieven waar deze kunst legaal mag worden aangebracht om de buurt te verfraaien, zoals we dit kennen van de favelas in de Braziliaanse stad Rio de Janeiro.

 

Place Igor Stravinski

Het mooiste voorbeeld vind ik de wandschildering 'Shuuuttt!!!' van Jef Aerosol op de wand van het IRCAM (het 'Institut de Recherche et Coordination Acoustique Musique'). Met op de voorgrond de Stravinsky fontein gemaakt door Nikki de Saint Phalle en Jean Tinguely op de place Igor Stravinsky. Dit 's zomers zonovergoten plein wordt omgeven door gezellige terrassen, zitbanken rondom de fontein (let wel goed op de windrichting), de laat middeleeuwse Église Saint Merri en het Centre George Pompidou. Prachtig is het contrast tussen de middeleeuwse gargouilles  (waterspuwers) van de Saint Merri, met de in 2011 vervaardigde  wandschildering.

 'Shuuuttt!!!' (l) - OBEY (r)

In juni 2019 creëerde Shepard Fairey (OBEY) op de muur naast het kunstwerk van Jef Aerosol hier zijn honderdste fresco met de titel Knowlege + Action. De kunstenaar liet zich inspireren door de art nouveau en een zeer actuele boodschap. Apathie, onwetendheid, respectloosheid en het ontbreken van maatschappelijk engagement doen krachten ontstaan die angst, verdeeldheid en nationalisme in de hand werken. Hij onderschrijft het belang van het onderwijzen van onszelf om ons in staat te stellen actie te ondernemen en de toekomst opnieuw vorm te geven. Het fresco, gedomineerd door de kleur blauw, past prachtig bij de Parijse stedelijke ruimte die gedomineerd wordt door de kleur van de architecturale pijpen van het Centre Georges Pompidou.

 

Street Art 13 - Jana en Js

Street art 13

Jérôme Coumet, de 47-jarige burgemeester van het 13e arrondissement kwam een aantal jaren geleden met een bijzonder initiatief. Hoewel dit arrondissement tal van historische gebouwen bezit, zoals de 17e-eeuwse Manufacture des Gobelins, wordt de omgeving gedomineerd door saaie en vaak lelijke jaren 1960 en 1970 woonprojecten voor kansarmen, inclusief immigranten uit Afrika, Azië en het Midden-Oosten. Om kunst buiten musea te stimuleren en te zorgen voor een verbetering van de levenskwaliteit voor de bewoners, is Coumet een samenwerking aangegaan met 12 Franse- en internationale street art kunstenaars om reusachtige muurschilderingen uit te laten voeren op meerdere muren en gebouwen in zijn arrondissement. Het idee leunt op verhuurders en scholen die vrijwillig hun buitenmuren ter beschikking stellen voor straatkunst. De deelnemende kunstenaars worden door het stadhuis gratis voorzien van steigers en materiaal, tevens worden ook hun reiskosten vergoed. Bewoners krijgen drie ontwerpen in hun brievenbus en mogen gezamenlijk een keuze maken welk design het beste bij hun gebouw past. Zo krijgen omwonenden, voetgangers, schoolkinderen ook de kans om kennis te maken met de diverse kunstenaars. In plaats van de politiedagvaardingen en hoge boetes ontvangen de kunstenaars nu spontane giften en worden regelmatig getrakteerd op cake en sinaasappelsap. Inmiddels telt het 13e arrondissement vijftien muurschilderingen en is zo een van de grootste openluchtmusea van urban art in Parijs. In 2019 schreef ik hier een uitgebreide blog over. Voor de complete wandelroute, klik hier.

 

Street Art 13 - D*face, 'Turncoat' en ‘Love won’t tear us apart’

Le M.U.R.

In het 11e arrondissement op de zijwand van het café Charbon aan de rue Oberkampf 107 een bijzonder initiatief van Le M.U.R.  Een Franse vereniging; Association LE M.U.R - Modulable Urbain Reactif’’, opgericht in 2003 met als doel de hedendaagse straatkunst te bevorderen. Elke twee weken verschijnt hier een nieuw kunstwerk op een muur van 3 x 8 meter. Het eerste kunstwerk in 2003 was van de Franse kunstenaar Gerard Zlotykamien, geboren in 1940 en samen met Daniel Buren en Ernest Pignon-Ernest, een van de initiatiefnemers van Urban Art in Frankrijk. Inmiddels, juni 2014, zijn er al 387 (legale) muurschilderingen annex kunstwerken verschenen. Bekijk alle kunstwerken op de website van Le M.U.R.

 

De zijwand van het café Charbon aan de rue Oberkampf 107 een bijzonder initiatief van Le M.U.R.

3 Murs

Een gelijkwaardig initiatief is ontstaan in 2010: ‘3 Murs’. De drie muren zijn een straatkunstinitiatief, aangestuurd door de wijkraad van het Hôpital Saint-Louis-Faubourg-du- Temple. Dit initiatief biedt straatartiesten de mogelijkheid om één ​​muur in het 10e arrondissement over te nemen om hun kortstondige fresco's te creëren, die gedurende een periode van zes maanden worden tentoongesteld. Het enthousiasme dat door dit project werd gegenereerd maakte de uitbreiding naar zeven muren mogelijk, waarop graffitikunstenaars hun kunst konden uiten . Hun creaties zijn gratis en de kosten van de materialen worden vergoed, maar zij moeten drie basisregels respecteren: geen seks, politiek of religie. Wereldberoemde kunstenaars konden zo hun creaties tentoonstellen.

24 rue Alibert

10 rue Jacques-Louvel-Tessier (i.s.m. ARERAM)

Rue d’Aix

40 rue Sambre-et-Meuse

99 rue Faubourg-du-Temple

38 rue Saint-Marthe

24 rue des Récollets

 

La butte aux Cailles - werk van Zaira

La Butte aux Cailles

Deze heuvel in het 13^e arrondissement, op 63 meter hoogte, is alleen voor insiders. Er heerst een plattelandssfeertje en de scheef geplaveide steegjes en lage huisjes voeren een verbitterde strijd tegen de lelijke betonnen torenflats van de sector Italie en La Glacière. Het contrast tussen beide is frappant, waar het heden en verleden samenkomen in deze arbeiderswijk. De jonge bewoners doen er alles aan om het karakter van 'het dorp' te behouden. Geen grootse monumenten, geen exclusieve boetieks maar leuke straatjes met kleine bistros en passages, links en rechts gelardeerd met de mooiste straatkunst van diverse artiesten waaronder: EK, Miss Tic en Mr. Renard.

 

 La butte aux Cailles - werk van Miss Tic 

 

Je t’aime, moi non plus

Natuurlijk mag je het voormalige woonhuis van Serge Gainsbourg niet missen. Een bedevaartsoord en een legaal geliefd object voor graffitikunstenaars en aanbidders van deze zeer controversiële Franse chansonnier. Je vindt zijn huis in het 5e arrondissement aan de rue de Verneuil 5bis.

 

Rue de Verneuil 5bis de woning van Serge Gainsbourg

‘Street art guide to Paris’

Parijs kent vele plaatsen met straatkunst in een veelheid aan technieken; tags, blaze letters, stencils, collages, mozaïeken, fresco’s en sculpturen. Mijn collega Stéphanie Lombard schrijft in haar gids, uitgegeven door uitgeverij Lannoo, onder de titel, ‘Street art guide to Paris’ (ISBN 978 94 014 698 21) over de cultuur en de technieken en laat Parijse straatkunstenaars aan het woord. Ook geeft ze tips over exposities, festivals, boekwinkels en restaurants die op de route liggen. Het boekje voert je langs verschillende straatkunstroutes door verschillende arrondissementen en buitenwijken van de stad Parijs.  € 19,15

 

Cover street art guide to Paris  (l) - Werk van C+S en Missgreen - Grenouille (r)

Stencil graffiti

Zelf ben ik een groot liefhebber van de stencilkunst. Stencil-graffiti is een vorm van graffiti die gebruik maakt van collages gemaakt van papier, karton of andere media maar ook het aanbrengen van verf over een sjabloon. Onder graffitikunstenaars zeer populair omdat ze zeer snel aangebracht kunnen worden en vele malen kunnen worden gereproduceerd. Een geliefkoosde manier om (onder andere) propagandistische boodschappen over te brengen. Dit zijn mijn favorieten!

 

Stencil Graffiti van Miss Tic

Miss Tic

De stencilkunst van Miss Tic die ik voor het eerst ontdekte in het 13e arrondissement op de Butte-aux-Cailles. Miss Tic is een Franse kunstenares geboren in 1956 in Montmartre. Ze is vooral bekend om haar stencils van donkerharige vrouwen in combinatie met poëzie. Haar eerste tentoonstelling was in de Librairie Épigramme in 1986. Inmiddels is zij een Urban Art Icon en voor de oplettende kunstliefhebber is haar werk inmiddels overal in Parijs te ontdekken. In Ménilmontand, Montmartre, Le Marais, Montorgueil en la Butte-aux-Cailles waar ze ook haar atelier had. Maar niet alleen daar; haar werk is opgenomen in de collectie van ‘le Fonds municipal d'art contemporain de la Ville de Paris’ en het Albert museum in London. Tevens zijn haar afbeeldingen gebruikt door modehuizen waaronder Kenzo, Comme des Garcons, Ucar en Louis Vuitton. Terwijl haar stencils nauwgezet worden voorbereid, zijn haar eigenzinnige teksten vaak impulsief geschreven, voorzien van woordspelingen met een feministische connotatie. Helaas is zij niet meer onder ons. Zij overleed op 22 mei 2022.

 Kamlaurene staat voor een fusie van twee geliefden in Parijs; Kam en Laurene

Kamlaurene

Het is nog niet zolang geleden dat ze overal opdoken, deze kleine intrigerende personages. In Berlijn, in Lissabon en in Parijs. Vaak op de straathoeken naast het straatnaambord in een frontale positie met een intense en doordringende blik. Ze onderzoeken, observeren. Attent, welwillend, maar wie zijn zij? Wat willen ze? Wat verwachten ze van ons? De keuze, waar geplaatst, is altijd erg harmonisch, stijlvolle figuurtjes poëtisch geïntegreerd in de stedelijke scenery. Kamlaurene staat voor een fusie van twee geliefden in Parijs; Kam en Laurene. Sinds 2014 observeren zij al jouw bewegingen in Parijs. Het idee hierachter is ook weer ontsprongen aan het brein van een eigenzinnig kunstenaarscollectief.

 

Aydar

Ik noem ze de Aydar-tatoeages. De kunstenaar drukt zichzelf uit door middel van collages, die altijd portretten van vrouwen, mannen of kinderen vertegenwoordigen, heel karakteristiek.

Mijn favoriet, stencil graffiti van Aydar

Aydar is synoniem voor een onbekende Parijse straatkunstenaar die prachtige zwart-witportretten maakt met ingewikkelde tatoeages en bloemenhaar. Door haar kunst eerst te delen op Instagram kreeg ze binnen 12 maanden meer dan 15.000 volgers. Inmiddels zijn haar prachtige zwart-wit stencils altijd te vinden in de bocht van een straat, op diverse gevels in Londen, Parijs, Brussel en zelfs in een favela van Sao Paulo. Altijd ter hoogte van de eerste verdieping. Waarom vaak hoog geplaatst op de muren? Simpel; alles onder de vier meter is de verantwoording van de gemeente Parijs, alle straatkunst daarboven is de verantwoording van de eigenaren van het pand. Deze hooggeplaatste kunstwerken zijn ook minder onderhevig aan vandalisme.

 

John Hamon

Niemand kent John Hamon. Toch kent elke Parijzenaar zijn gezicht. Simpel door zijn gezicht al 20 jaar lang te exposeren op vele muren en op de raarste plekken in Parijs. Tot op heden zijn posters van hem verschenen in 33 landen en 77 steden.

John Hamon is een mysterie, en ja het is zijn echte naam. John Hamon is een van de meest herkenbare gezichten in de stad geworden met één enkel portret. Een man met een draad omrande bril, een warrig hoofd met een goofy grijns op zijn gezicht. Het is een foto van zijn paspoort toen hij 19 jaar was, en ja dat is zijn echte gezicht. Inmiddels is John Hamon de beroemdste man van de hoofdstad geworden. Op Instagram heeft hij duizenden volgers en heeft slechts een zin achter zijn profiel staan: “C'est la promotion qui fait l'artiste ou le degré zéro de l'art“ – Het is de promotie die de artiest maakt of de nulgraad van de kunst. John Hamon is kunstenaar en woont in Parijs, maar niemand kent John Hamon.

 

Urban Art volgens Gregos & Invader

Als laatste wijs ik je nog op twee bekende kunstenaars die je vaak zult gaan tegenkomen op de meest onmogelijke en onverwachte plekken. De in 1972 geboren Gregos, opgegroeid in de noordelijke buitenwijken, de banlieu, van Parijs. Begonnen met graffiti  in de late jaren '80, heeft hij nu een bijzondere kunstvorm ontdekt om zijn tag in Parijs achter te laten. Met behulp van een zelf verzonnen 3D-concept creëerde hij een kopie van zijn gezicht, met verschillende humeuren, die hij vervolgens lijmt op de muren van Parijs. Elk gezicht is een afdruk van hoe hij zich voelt die dag. Inmiddels zijn meer dan 500 van zijn gezichten geïnstalleerd, in Parijs, maar ook in andere steden van Frankrijk en de wereld.

 

Gregos

De laatste is die van Invader. Invader is het pseudoniem van een bekende Franse stedelijke kunstenaar, geboren in 1969, wiens werk is gebaseerd op de ruwe pixels van een uit 1970 stammend 8-bit video game van Arcade genaamd Space Invaders. Zijn werk bestaat uit een mozaiek van vierkante keramische tegels. De eerste mozaïek van Invader dook op in het midden van de jaren '90 en werd geïnstalleerd in zijn thuisstad en vervolgens verspreid naar 31 andere steden in Frankrijk Inmiddels zijn zijn tags gezien in 60 steden, verdeeld over 30 landen. Hij documenteert elke interventie in een stad als een "Invasion", en heeft boeken en kaarten van de locatie van elk van zijn straat-mozaïeken gepubliceerd. Hij is ook gekend voor zijn QR code mozaïeken die hij omschrijft als "Rubikcubism".

Invader

Gemaakt met behulp van gewone zwart-witte tegels, kunnen de patronen worden gedecodeerd met behulp van speciale apps die op smartphones worden geïnstalleerd. Een gedecodeerd bericht leest "Dit is een invasie". In juni 2011 markeerde Invader de installatie van zijn 1000e werk in Parijs met een tentoonstelling in La Generale getiteld "1000". 2.692 Space Invaders zijn inmiddels wereldwijd geplaatst, die bestaan uit circa 1,5 miljoen keramische tegels. Invader werkt incognito, vaak gemaskerd en grotendeels 's nachts. Om zijn anonimiteit te bewaken, draagt hij een masker bij interviews. Hij beweert dat slechts een paar mensen zijn echte naam en zijn gezicht kennen. Zijn ouders denken nog steeds dat hij werkt als tegelzetter in de bouw.

 

Fluctuart

Sinds juni 2019 beschikt Parijs over het eerste museum voor urban art. Het schijnt zelfs het eerste drijvende museum ter wereld te zijn! Fluctuart heet dit nieuwe ‘Centre d’Art Urbain en drijft ter hoogte van de Pont des Invalides schuin tegenover de achterzijde van het Grand Palais. Dit drijvende museum is de winnaar van een initiatief van de Parijse burgemeester, Anne Hidalgo’, op zoek naar projecten die de iconische rivier zouden kunnen vernieuwen. ‘Réinventer la Seine’ lanceert maar liefst 40 projecten langs haar oevers. De boot, 43 meter lang en 11,40 meter breed is gebouwd in Dieppe en afgebouwd in Rouen. Het concept van dit drijvende gebouw is bedacht door de architect Gérard Ronzatti van Seine Design in samenwerking met Artistik Rezo. Met een oppervlakte van 850 m² verdeeld over drie niveaus en volledig modulair. Het hoofdniveau bevat de permanente collectie, een boekwinkel, een bibliotheek met gespecialiseerde boeken en een bar. Drie keer per jaar wisselen de tentoonstellingen die het gehele jaar gratis, zeven dagen per week, te bezichtigen zijn. Sommige solo anderen weer collectief. Het publiek zal worden uitgenodigd om kunstenaars met verschillende achtergronden te ontdekken. Historische pioniers zoals Futura 2000 Jr, Keith Haring, of wereld beroemde kunstenaars zoals Shephard Fairy, Invader en Banksy.

 

Urban Art Fair

Urban Art Fair is de eerste internationale beurs gewijd aan stedelijke kunst , opgericht in 2016 door Yannick Boesso. Jaarlijks en al acht jaar op een rij in ‘Le Carreau du Temple’, in het hart van de Marais. Voor elke editie brengt Urban Art Fair ongeveer 35 Franse en internationale galeries te samen om het werk van bijna 200 kunstenaars te ontdekken . Verzamelaars, professionals en amateurs komen elk jaar samen om zowel opkomende als gevestigde kunstenaars te ontdekken. Le Carreau du Temple, 4 rue Eugène-Spuller, 3e arrondissement. De 2025 editie vindt plaats van 24 tot en met 27 april 2025.

 

Meer ontdekken over het onbekende Parijs vergeet dan niet om mijn reisgids ‘Ongewoon Parijs’ te bestellen. 160 pagina’s met vele foto’s en slechts € 24,50

Wil je naar Parijs zonder je portemonnee te plunderen overweeg dan mijn nieuwe reisgids ‘Parijs budgetvriendelijk beleven’. 160 Pagina’s vol met tips & tricks en slechts € 24,50.

Al mijn vier reisgidsen zijn verkrijgbaar bij elke goede boekhandel of online.