Emigratie-stappen: stap 7 Toch terug? Deel 1: remigratiemotieven

In eerdere artikeltjes op dit forum heb ik de emigratie van Nederland naar Frankrijk uitgelegd in 6 stappen. Deze zes stappen waren gebaseerd op de praktijk van emigranten die je zijn voorgegaan en ik hoop dat je er je voordeel mee kunt doen, als je ook rondloopt met emigratieplannen.
Maar de helft van de emigranten die het emigratieproces hebben doorgemaakt, maakt een zevende stap, en wel binnen drie jaar na vertrek: terug naar Nederland. En van de overigen woont na zeven jaar ook nog maar de helft in Frankrijk. Dus slechts een kwart van alle emigraties is ‘permanent’ (als je tenminste ‘na 7 jaar nog steeds woonachtig in Frankrijk’ als ‘permanent’ wilt beschrijven).

Helaas zijn er alleen maar publicaties te vinden over het aantal remigranten, wij kennen er geen (behalve een enkel anekdotisch artikel) over remigratie-motieven van Frankrijkgangers. Naar onze ervaring zijn dit de belangrijkste redenen voor terugkeer naar Nederland, in volgorde van het vaakst naar het minder vaak voorkomend, zoals wij die in de afgelopen vijftien jaar hebben opgetekend uit verhalen van remigranten:

1. Heimwee
Heimwee is een aandoening die door omstanders vaak niet wordt begrepen, soms zelfs niet eens door de eigen partner. Het klinkt ook vaak ridicuul. Je zit te genieten in het zonnetje op het terras van je prachtige Franse huis, uitzicht over de vallei, een bon vin blanc onder handbereik en ineens mis je…de motregen, of het praatje pot met de buurvrouw over de heg, of de boerenkaas van de weekmarkt. De meeste mensen die lijden onder heimwee kunnen moeilijk onder woorden brengen waar ze dan zo’n heimwee naar hebben. Maar het is een serieuze aandoening, die in de meeste gevallen pas over gaat met remigratie. Een rationele uiteenzetting hoe goed je het wel niet hebt in Frankrijk en hoe waardeloos Nederland eigenlijk wel niet is, is geen geneesmiddel.
Voor ons komt het ook meestal totaal onverwachts. Klanten waren goed voorbereid (alle voorgaande zes stappen helemaal doorlopen), ze waren heel blij met hun Franse huis en hun start in Frankrijk en dan ineens slaat het toe. In de loop van de jaren hebben we drie groepen emigranten onderscheiden, waar de heimwee vaker lijkt toe te slaan dan bij andere groepen (en als je tot één van die drie groepen behoort, is het wellicht zinvol om de emigratieplannen nog eens heel goed door te spreken met de partner):
- Te weinig Frans. Ik heb het al eerder onthuld: in Frankrijk wordt Frans gesproken! ‘ik leer het wel als we eenmaal in Frankrijk wonen’ is niet goed genoeg. Te weinig beheersing van het Frans leidt tot argwaan: wat zegt de buurvouw nu weer? Wat wil de overheid van me met dit onbegrijpelijke formulier? En argwaan leidt vaak tot verheerlijking van Nederland; daar kun je iedereen, ook de overheid begrijpen, daar heb je controle over je leven. Fransen zijn allesbehalve eng of naar, maar dat zul je pas voelen als je het Frans goed beheerst. We zien dat soms de slechte beheersing van de taal wordt bedekt door het begrip ‘heimwee’. Immers heimwee is niet je eigen schuld en te weinig Frans hebben geleerd voor vertrek kun je alleen jezelf verwijten. We kennen overigens ook Nederlanders die echt niet verder komen dan tien woorden Frans en toch volmaakt gelukkig zijn in Frankrijk….
- Emigranten met tieners naar het Franse platteland. In Nederland hebben tieners heel veel vrijheid, in Frankrijk is het schoolleven heel gereguleerd. Tieners leren ook niet meer zo gemakkelijk de taal, zoals een zesjarige dat doet. We kennen meerdere gevallen waar een tiener met heimwee de doorslag heeft gegeven om terug te keren naar Nederland, terwijl de ouders (en andere kinderen) het prima naar hun zin hadden in Frankrijk
- Het omagevoel. De leeftijd van de meerderheid van emigranten is eind veertig tot tegen de zestig. Zij emigreren naar Frankrijk als de kinderen het huis uit zijn (waren misschien eerst ouders van tieners die de verstandige keuze hebben gemaakt om nog maar even te wachten met de emigratie). Na verloop van tijd krijgen die achtergelaten kinderen relaties en zelf ook kinderen. Kleinkinderen op grote afstand kan tot gevoelens van heimwee leiden, die zo sterk zijn dat remigratie de enige optie is. Zonder rolbevestigend te willen zijn, zien we dit gevoel vooral bij oma’s en minder bij opa’s.

2. Relatieproblemen
In Nederland hebben jullie allebei een druk en zelfstandig leven. Voor heel veel emigranten gaat de overgang van Nederland naar Frankrijk gepaard met een overgang van ieder zijn eigen baan of bedrijf, naar een gezamenlijk bedrijf of gezamenlijk pensioen. Samen in business met je partner is op zichzelf al een uitdaging voor veel koppels (parenthese: ikzelf zou niet anders meer willen) en de uitdaging verdubbelt als je daarmee een start maakt in een vreemd land en vreemde cultuur. In grote delen van Frankrijk, en zeker op het platteland, gebeurt er helemaal niets in januari, gaan de luiken dicht en zit je daar tegen elkaar aan te kijken als koppel. En dan moet het nog februari worden. Ook in februari gebeurt er helemaal …niets op het platteland. We zien elk jaar in de lente een remigratiegolfje onder onze (voormalige) klanten, om deze reden. Vaak gaat er dan één van het stel terug naar Nederland en blijft de ander achter en dan moet het bedrijf en/of het eigendom van de woning aangepast worden.

3. Onvoldoende financiële middelen
Veel emigranten steken hun allerlaatste centen in het Franse huis, omdat een hypotheekloos leven een lekker leven lijkt (maar natuurlijk ook omdat het verkrijgen van een hypotheek op een aankoop in Frankrijk echt niet zo gemakkelijk is). Maar dat betekent dat de eerste de beste tegenvaller (een lekkend dak, een ontplofte verwarmingsketel of de omzet die toch trager op gang komt dan verwacht) tot ernstige financiële problemen leidt. In de ergste gevallen tot een gedwongen terugkeer naar Nederland, waar dan heel vaak het oude beroep weer wordt opgepakt. De richtlijn is dat je op de dag van aankomst in Frankrijk, voldoende cash moet hebben om het minimaal zes maanden vol te houden, zonder inkomen. Moet het inkomen komen uit een toeristische activiteit en is de datum van aankomst in de herfst, reken dan maar op driekwart jaar. En koop je een ‘opknapper’, zoals dat vaak eufemistisch wordt genoemd door makelaars, ook dan is een grotere buffer aan te raden (een huis opknappen kost nu eenmaal altijd meer dan gedacht, ook in Frankrijk). Dus: ben tevreden met een wat goedkoper huis, zodat je een buffer houdt, of probeer toch een gedeeltelijke financiering te regelen, ook al kost dat meer moeite. Heb je uiteindelijk dat geld van de financiering niet nodig, omdat de tegenvallers uitblijven, dan geef je het gewoon terug aan de financier. Gezien de rentestanden kost dat nagenoeg niets.

4. Slechte voorbereiding
We kennen gevallen van Nederlanders die zich helemaal niets hebben aangetrokken van de eerdere zes stappen in het emigratieproces, gewoon zijn gegaan, zich door alle tegenslagen hebben heen geworsteld en uiteindelijk een goed en gelukkig leven leiden in Frankrijk. Maar we kennen ook genoeg gevallen waarbij een slechte voorbereiding leidt tot een mislukte emigratie. Het Frans leren heb ik hierboven al genoemd, maar er zijn twee andere gebieden van slechte voorbereiding die in opvallend veel gevallen leidt tot remigratie:
- Het aankoopproces van het huis. De Franse wet staat heel erg aan de kant van de koper, maar de verkoper natuurlijk niet en de makelaar ook lang niet altijd. Er kunnen bepalingen staan in het koopcontract of de bijlagen, die een ernstige beperking vormen voor de plannen. Meest bekend is natuurlijk de veronderstelling die emigranten hebben dat hun inkomen zal voortkomen uit bv een camping, terwijl op die plek de exploitatie van een camping helemaal toegestaan blijkt te zijn. Dat had de koper kunnen weten als hij het koopcontract goed had gelezen. Het grote gevaar van een Frans koopcontract (tegenwoordig meestal meer dan 30 pagina’s zwaar juridisch Frans, met zo’n 50-100 pagina’s aan bijlagen) is niet wat er allemaal in staat, maar wat er is weggelaten. En als je nooit eerder zo’n contract hebt gezien, zie je het gevaar niet, zelfs als je uitstekend Frans leest! Er zijn emigranten die denken dat het wel goed zal zitten en die later worden geconfronteerd met beperkingen die hun woongenot of hun inkomen zodanig ernstig schaden, dat ze liever terug gaan naar Nederland. Dus: laat het koopcontract controleren door iemand die eerder zo’n ding heeft gezien om te voorkomen dat je in deze categorie remigranten komt.
- Speciaal voor ondernemers: de inschrijving van het bedrijf. Er zijn nog steeds Nederlanders die denken dat alles mag in Frankrijk, zolang je maar niet wordt betrapt (dat is ook zo!), maar die de pakkans ernstig onderschatten. Frankrijk heeft per hoofd van de bevolking anderhalf keer zoveel ambtenaren als Nederland en veel van die ambtenaren worden ingezet voor controle. De Franse samenleving is meer gebouwd op wantrouwen en controle, dan op vertrouwen. Dus geen bedrijf inschrijven en alles zwart doen is echt een heel slecht idee in Frankrijk! Maar ook een bedrijf inschrijven met een bedrijfsactiviteit die niet overeenkomst met de werkelijkheid is vragen om problemen (al kun je soms creatief zijn in de beschrijving van die bedrijfsactiviteiten om bijvoorbeeld de idioot gedetailleerde regels en voorschriften in de agricultuur te omzeilen). De URSSAF (voor de sociale lasten) en de Franse belastingdienst (voor de bedrijfsbelastingen en inkomstenbelasting) zijn in het algemeen heel vasthoudend als het gaat om verdenkingen van fraude. Vaak zo vasthoudend dat de betrapte ondernemer liever terug naar Nederland gaat dan het gevecht aan te gaan met de Franse bureaucratie.

Over bureaucratie gesproken: sommige emigranten worden helemaal gek van het steeds weer opnieuw moeten invullen van allerlei formulieren van allerlei overheden en semioverheden, met vaak steeds maar weer opnieuw dezelfde informatie, met steeds maar weer opnieuw dezelfde bijlagen. Het toppunt vind ik nog altijd de eis dat een uittreksel uit het geboorteregister van de Nederlandse gemeente waar je bent geboren, in Frankrijk niet ouder mag zijn dan drie maanden. Alsof je nog ooit op een andere plaats of datum geboren kunt worden…. Toch is mijn advies voor hen die door veel administratie en formulieren overwegen om te gaan remigreren: even doorbijten: het zal nooit beter worden, maar uiteindelijk gaat het wel wennen!

Volgende keer, in de allerlaatste bijdrage in deze serie emigratiestappen: stap 7 Toch terug? Deel 2: enkele praktische zaken bij remigratie

Wim