Nederlander krijgt Parijzenaars op de fiets

Die Nederlander waarover ik het in deze blog ga hebben staat inmiddels in Parijs en omstreken bekend als de man van 300 miljoen. Hij kreeg het voor elkaar dat de Franse overheid 300 miljoen heeft uitgetrokken voor het aanleggen van 650 kilometer aan onafgebroken en veilige fietspaden in en rondom Parijs, om zo de belangrijkste voorsteden van de regio met elkaar te verbinden. Het idee is geënt op het bestaande regionale treinnetwerk de RER. Het bedrag is 60% van de totale investering die nodig is. De totale investering voor de RER-V bedraagt 500 miljoen.

De man van 300 miljoen; de Nederlander Stein van Oosteren - foto: © Valentin Cebron

Stein van Oosteren

Aangezien het reizen naar Frankrijk door Covid nog onmogelijk is doe ik het interview met hem per telefoon. Stein van Oosteren is geboren en getogen in Nijmegen en studeerde daar filosofie en psychologie. Op 23 jarige leeftijd verhuisde hij in 1996 naar Frankrijk.

“ik besloot te emigreren naar het land waar ze de taal van Sartre en Merleau-Ponty spreken. Ik wilde in die taal leven en denken, filosofieleraar worden en een boek schrijven in het Frans. Dat is mij nu eindelijk gelukt maar daarover later meer. Alleen filosofieleraar ben ik nooit geworden, nu ben ik ‘vélosophie’ leraar, en dat is misschien wel nóg inspirerender, omdat dit gaat over het denken en vormen van de nieuwe wereld, de fietsmaatschappij”

Stein woont in Fontenay-aux-Roses, zo’n 6 kilometer ten zuiden van Parijs. Dagelijks gaat hij op de fiets naar de Nederlandse ambassade aan de rue Eblé 7-9 in het zevende arrondissement van Parijs waar hij, sinds 2011, werkt als diplomatiek attaché bij de Nederlandse Permanente Vertegenwoordiging van UNESCO, de VN –organisatie voor cultuur, onderwijs, wetenschap,  communicatie en informatie.

“Tijdens het fietsen van en naar mijn werk viel het mij op hoe weinig fietsers ik tegenkwam terwijl de straten naar mijn werk vol stonden met in file rijdende auto’s. Omdat ik me wat alleen voelde op de fiets, leek het me een goed idee als er wat meer aan fietsbeleid gedaan werd. Ik heb toen een werkgroep opgericht met burgers in mijn stad, Fontenay-aux-Roses. Dat werd een succes omdat ik erg gebrand ben op het behalen van concrete resultaten en methodisch te werk ga. De Fransen kunnen heerlijk filosoferen – en daarom woon ik er ook – maar ik wilde wel boter bij de vis! Actie! Niet alleen lullen, maar ook poetsen! De werkgroep werd een vereniging, FARàVélo genoemd, die nu meer dan 100 leden heeft en waar ik de voorzitter van ben”.

Tijdens het fietsen van en naar mijn werk viel het mij op hoe weinig fietsers ik tegenkwam

“Al snel realiseerde ik dat FARàVélo maar één van de vele verenigingen was, en dat er een hoop andere waren in de steden om me heen. Als Hollander en ook nog diplomaat ben ik gewend om samen te werken: alleen ga je sneller, maar samen kom je verder. Dus ik dacht: laat ik ze allemaal uitnodigen om kennis te maken en te kijken hoe we gezamenlijk aan fietsprioriteiten kunnen werken. Er kwamen maar liefst 18 verenigingen opdagen, en de kennismaking voelde als een atoomsplijting! Want als je mensen in één zaal zet die allemaal door hetzelfde onderwerp gepassioneerd zijn, dan spuit het enthousiasme uit de oren. We voelden gewoon dat we samen veel sterker konden zijn dan ieder in zijn eigen stadje. Bovendien realiseerden we ons dat ons grootste probleem niet alleen in onze stad lag (een gebrekkig fietspad hier of daar), maar tussen onze steden; je kon gewoon niet veilig van de ene stad naar de andere stad fietsen! Toen hebben we bijna een jaar onderhandeld om het Collectif Vélo Île-de-France op te zetten, als het ware de fietsersbond van de regio Parijs (12 miljoen inwoners), waarvan ik sinds de oprichting de woordvoerder ben. We zijn toen niet stil gaan zitten maar meteen aan het werk gegaan om ons gezamenlijke probleem op te lossen: er ligt geen compleet fietsnetwerk in de regio! We hebben 9 maanden lang gewerkt om dit te visualiseren. In januari 2020 presenteerden we het in de media. We noemden het de RER-V van RER-Vélo (fiets). Het idee erachter: het spoornetwerk in Île-de-France heet RER, en door de naam RER-V als fietsvariant te gebruiken, maakten we duidelijk dat het hier om een heus netwerk gaat. Mijn rol in dit verhaal is, naast die van initiatiefnemer en de “vonk”, ook die van communicator. Als woordvoerder is het mijn rol om ons werk zichtbaar te maken, wat ik samen met onze werknemers doe in de media”. 

Het netwerk van de RER Vélo

Inmiddels was de Parijse burgemeester Anne Hidalgo al begonnen met het autovrij maken van de rechterkade van de Seine, traditioneel een belangrijke verkeersader. Ze maakte tijdens haar herverkiezing in 2020 de strijd tegen de auto als hèt speerpunt van haar beleid. Heb je hulp gekregen van Anne Hidalgo of zag zij jou meer als een intrigant?

“De voornaamste hulp hebben we gekregen van haar politieke tegenspeelster: Valérie Pécresse. Anne Hidalgo is de burgemeester van de stad Parijs. 2,2 miljoen inwoners, en Valérie Pécresse is de baas van de hele regio Parijs, 12 miljoen inwoners, 8 departementen waarvan Parijs er één is. Pécresse was degene die op 21 april 2020 in de pers aankondigde dat ze de RER-V wilde financieren voor 300 miljoen euro.

#TogetherWeCycle - * Allemaal op de fiets

In 1974 kreeg de Nederlandse beweging ‘Stop de kindermoord’, een initiatief van Vic Langenhoff, journalist van De Tijd, het voor elkaar om een landelijk fietsplan te lanceren in Nederland. Reden; Langenhoff verloor in 1971 zijn zes-jarige dochter bij een verkeersongeval. Toen een half jaar later zijn tweede kind door een auto werd aangereden, kopte hij als reactie in 1972  'Stop de Kindermoord' boven een artikel in dagblad De Tijd. Dat werd tevens de naam van de pressiegroep die streed voor een verkeersveiliger Nederland. Dit lukte omdat het jaar erna, 1973, de oliecrisis uitbrak en alle auto’s tot stilstand kwamen. De Nederlandse regering moest toen wel een andere oplossing zoeken! In hoeverre heeft de coronacrisis jou geholpen?

“Het coronavirus had precies hetzelfde effect in 2020. Toen moest er ineens een veilige vervoersmogelijkheid gevonden worden, want het OV was niet bruikbaar vanwege de ontbrekende ‘social distance’ en de auto is in de normale situatie al problematisch, met als gevolg honderden kilometers file elke dag in de regio Parijs! Ineens sloeg de fietsrevolutie toe: waar tientallen jaren zogenaamd geen ruimte was op de provinciale wegen, de ‘routes départementales’, werd nu in een paar dagen tijd een compleet fietsnetwerk aangelegd.

“Maar niet alleen het coronavirus speelde een belangrijke rol. Op 5 december 2019 legden 800 duizend Franse werknemers langdurig het werk neer uit protest tegen de pensioen- hervormingen van President Macron. Met name bij de Franse spoorwegen en de Parijse stadsvervoerder de RATP werd massaal gestaakt. Pas na 46 dagen reed de Parijse metro weer. Bij gebrek aan metro’s en bussen wendden veel Parijzenaars zich tot de auto. Dagelijkse urenlange files waren het gevolg. Tweewielers bleken de enige manier om die te omzeilen: wie geen motor, scooter of brommer bezat, haalde zijn oude fiets weer van zolder. Onbedoeld bereikten de stakers daarmee iets wat Hidalgo ondanks verwoede pogingen tot dan toe maar mondjesmaat was gelukt: Parijs op de fiets krijgen”.

Tijdens de corona en de stakingen in Parijs gingen de Parijzenaars massaal op de fiets

Je hebt een diplomatieke functie, in hoeverre helpt dat? Invloed? Netwerk?

“Enorm. Bij Buitenlandse Zaken heb ik geleerd hoe dat je andersdenkende partijen bij elkaar brengt om tot gezamenlijke standpunten te komen. Lobbyen noemen we dat, de Fransen noemen het met een mooi woord ‘plaidoyer’ (pleidooi). Wat ook helpt is mijn Nederlandse poldercultuur, die minder op conflict is ingesteld dan de Fransen. In Frankrijk krijg je aanzien en respect als je een conflict aandurft en liefst op elegante en welsprekende wijze, een sterke mening uitspreekt. In Nederland word je juist gewaardeerd als je water bij de wijn kunt doen en tot een praktische oplossing kunt komen. Die tweede aanpak zit echt in mijn DNA, en dat helpt enorm om vooruit te komen.

Pourquoi pas le vélo?

“Fransen houden niet van verandering. Ze vinden het vreselijk om hun gratis parkeerruimte op te moeten geven en hun gewoonten te moeten veranderen. Niemand doet dat graag. Ze zijn ook bang om de eerste te zijn die op de fiets stapt en ‘ridicule gevonden te worden. En daar komt ‘nog het culturele obstakel bij; de fiets wordt door veel mensen als een achteruitgang gezien, als het ‘poor men’s vehicle’. Daarom heb ik ook Pourquoi pas le vélo?’’ geschreven: om al deze remmingen bespreekbaar te maken en er overheen te stappen. Dankzij mijn Franse vrienden, die altijd zo positief over Nederland waren, heb ik me kunnen realiseren hoe uniek de Nederlandse fietscultuur is en de vrijheid die we als Nederlandse burgers hebben om overal te kunnen fietsen! Dit is de grondslag van mijn boek ‘Pourquoi pas le vélo? geworden, waarin ik als Nederlander een blik op de Franse maatschappij werp’, waar je als fietser nog geen vol bestaansrecht hebt en vaak compleet vergeten wordt. Als je door Nederlandse ogen naar Frankrijk kijkt dan verbaas je je over dit soort dingen, en dan wordt het pas interessant. Dan zie je wat ‘raar’ is, en ook wat onrechtvaardig is. Het is bijvoorbeeld absurd dat Fransen hun auto zonder problemen op het fietspad parkeren. Daar word ik nu des duivels van! Die verbazing, die ook het fundament van filosofie is, heb ik gecultiveerd en uitgewerkt in de vorm van allerlei analyses van Franse mobiliteitsgewoontes, en ook van hoe de straten zijn ingericht. Ik wil geen oorlog, maar juist vrede stichten door de dialoog aan te gaan over het waarom en het hoe van een betere wereld. En een betere wereld, ja daarin wordt flink gefietst!”